Bệnh mô thần kinh hóa xơ (Multiple Sclerosis)

Multiple Sclerosis, tạm dịch là bệnh “mô thần kinh hóa xơ”, là một căn bệnh còn chưa được hiểu rõ nguyên nhân, trong đó hệ thống miễn dịch của người bệnh tấn công lớp bảo vệ (myelin) bao bọc các dây thần kinh. Lớp myelin bị hư hại khiến sự truyền thông giữa bộ óc và cơ thể bị gián đoạn. Cuối cùng, các dây thần kinh có thể bị hư hại nặng, một tiến trình không thể đảo ngược. Bệnh này khá thông thường, một ca sĩ nổi tiếng của giới ca nhạc Việt Nam đã qua đời vì nó.

Triệu chứng của MS khác nhau rất nhiều ở mỗi người, tùy thuộc vào sự thiệt hại của các dây thần kinh và loại dây nào bị ảnh hưởng. Một số người bị MS nặng có thể mất khả năng đi lại một mình hoặc hoàn toàn không di chuyển được, trong khi những người khác có thể trải qua một thời gian hồi phục, không bị thêm triệu chứng mới.
Bệnh MS không có cách chữa. Tuy nhiên, điều trị có thể giúp phục hồi nhanh, thay đổi tiến triển của bệnh và đối phó với các triệu chứng.

Triệu chứng:
-Tê hoặc yếu một hoặc nhiều chi, thường xảy ra chỉ ở một bên của cơ thể ở một thời điểm, hoặc ở chân và thân mình.
-Mất một phần hoặc toàn bộ thị lực, thường chỉ ở một mắt vào một thời điểm; thường kèm với đau khi cử động mắt.
- Nhìn thấy hai hình hoặc thấy mờ
-Tê ran hoặc đau ở vài nơi trên cơ thể
-Cảm giác như bị điện giật xảy ra khi cử động cổ theo một lối nào đó, nhất là khi gập cổ về phía trước
-Run rẩy, thiếu sự phối hợp hoặc đi lại không vững
-Nói không rõ
-Mệt mỏi
-Chóng mặt
-Vấn đề với ruột và bàng quang

Diễn biến của bệnh
Hầu hết bệnh nhân MS bị bệnh rồi hồi phục rồi tái phát, với các triệu chứng mới (khi tái phát) xảy ra trong vài ngày hoặc vài tuần, rồi hồi phục một phần hoặc hoàn toàn, theo sau là một khoảng thời gian yên lành (thuyên giảm) có thể kéo dài nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm. Nhiệt độ cơ thể tăng chút ít cũng có thể tạm thời làm trầm trọng thêm các triệu chứng của MS, nhưng không phải là một cơn tái phát.
Khoảng 60 đến 70 phần trăm của những người bị bệnh “thuyên giảm rồi tái phát” cuối cùng sẽ đến chỗ ngày càng bị nặng thêm, có hoặc không có giai đoạn thuyên giảm. Các triệu chứng nặng thêm thường là các vấn đề đi đứng. Tốc độ tiến triển bệnh khác nhau rất nhiều giữa những người bị MS.
Một số người mắc bệnh MS lại phát bệnh từ từ và tăng triệu chứng dần lên mà không có thời kỳ tái phát hay thuyên giảm.

Nguyên nhân
Nguyên nhân của bệnh MS chưa được rõ và được cho là do hiện tượng tự miễn nhiễm: hệ thống miễn nhiễm của cơ thể tấn công chính các mô của nó. Trong MS, sự tấn công này phá hủy myelin - phần chất béo bọc ngoài để bảo vệ các sợi thần kinh trong óc và tủy sống.
Myelin có thể được so sánh với các vật liệu cách nhiệt trên dây điện. Khi myelin bị hư hại, sự truyền tín hiệu từ óc theo các dây thần kinh có thể bị chậm lại hoặc bị chặn.
Người ta không hiểu rõ lý do tại sao MS phát triển ở một số người mà không ở những người khác. Kết hợp của các yếu tố khác nhau, từ di truyền cho đến nhiễm trùng ở trẻ em, có thể đóng một vai trò trong việc phát bệnh MS.
Những yếu tố sau có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh MS:
-Tuổi. MS có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thông thường nhất là nơi những người tuổi từ 15 đến 60.
-Phái tính. Phụ nữ bị MS nhiều gấp đôi nam giới.
-Tiền sử gia đình. Nếu cha hoặc mẹ hoặc anh chị em của bạn đã bị MS, bạn có nguy cơ cao sẽ mắc bệnh.
-Một số bệnh nhiễm trùng. Một loạt các virus đã được liên kết với MS, bao gồm virus Epstein-Barr, con virus gây ra bệnh infectious mononucleosis.
-Giống dân. Người da trắng, đặc biệt là những người gốc Bắc Âu, có nguy cơ cao mắc bệnh MS. Người Mỹ gốc châu Á, châu Phi hay người da đỏ có nguy cơ thấp nhất.
-Khí hậu. MS xảy ra rất nhiều ở các nước có khí hậu ôn đới, gồm miền nam Canada, Bắc Mỹ, New Zealand, miền đông nam Australia và châu Âu.
-Một số bệnh tự miễn nhiễm. Bạn sẽ hơi dễ bị MS nếu có bệnh tuyến giáp trạng, tiểu đường loại 1, hay bệnh viêm ruột.
-Hút thuốc. Những người hút thuốc bị những triệu chứng báo hiệu MS có nhiều nguy cơ bị loạt triệu chứng thứ nhì xác định MS so với người không hút thuốc.

Những người bị MS cũng có thể bị:
-Cứng hoặc co thắt bắp thịt
-Tê liệt, thường ở chân
-Vấn đề với bàng quang, ruột hoặc tình dục
-Tâm thần thay đổi, chẳng hạn như dễ quên hay dễ thay đổi tâm trạng
-Trầm cảm
-Bệnh động kinh
Bạn có thể được giới thiệu đến một bác sĩ chuyên về rối loạn của não bộ và hệ thần kinh để định bệnh.

Định bệnh
Không có thử nghiệm cụ thể để định bệnh MS. Việc chẩn đoán dựa trên sự loại trừ các điều kiện khác có thể có các triệu chứng tương tự.
Bác sĩ của bạn có thể hỏi kỹ bệnh sử của bệnh nhân và khám toàn diện. Sau đó bác sĩ có thể cho làm những thử nghiệm sau:
-Thư máu, giúp loại trừ những bệnh truyền nhiễm hoặc viêm với các triệu chứng tương tự như MS.
-Lấy nước tủy sống, có thể cho thấy những bất thường trong các bạch cầu hoặc các kháng thể được liên kết với MS, cũng có thể giúp loại trừ các bệnh nhiễm trùng do virus và các điều kiện khác với các triệu chứng tương tự như MS.
-MRI, có thể cho thấy các khu vực bị MS trên óc và tủy sống.
-Evokedpotential test. Thử nghiệm này ghi lại các tín hiệu điện sản xuất bởi hệ thống thần kinh khi đáp ứng với các kích thích. Thử nghiệm này có thể sử dụng kích thích thị giác hoặc kích thích điện, trong đó bạn theo dõi một mô hình di chuyển hoặc một mạch điện ngắn cho vào các dây thần kinh ở chân hoặc cánh tay. Điện cực đo mức các thông tin di chuyển trên các đường thần kinh.

Điều trị
Không có cách chữa hết bệnh MS. Điều trị thường tập trung vào việc đẩy nhanh mức phục hồi của các cơn bệnh, làm chậm sự tiến triển của bệnh và trị các triệu chứng. Một số người có các triệu chứng nhẹ không cần phải chữa.

-Phương pháp điều trị các triệu chứng:
Thể lý trị liệu. Giúp bạn giãn và làm mạnh các bắp thịt và dạy cách sử dụng các thiết bị để giúp thực hiện các công việc hàng ngày dễ dàng hơn.
Thư giãn bắp thịt. Bệnh nhân MS có thể bị các cơn co cứng bắp thịt gây đau đớn khủng khiếp, đặc biệt là ở đôi chân. Thuốc thư giãn bắp thịt, chẳng hạn như baclofen (Lioresal, Gablofen) và Tizanidine (Zanaflex) có thể giúp đỡ.
Các loại thuốc để giảm mệt mỏi.
Các thuốc khác. Thuốc trị trầm cảm, đau, và kiểm soát ruột và bàng quang thường xảy ra cho bệnh nhân MS.

Tự giúp
Để giúp làm giảm các và triệu chứng của MS, nên cố gắng:
-Nghỉ ngơi nhiều.
-Tập thể dục. Nếu bạn bị MS nhẹ đến trung bình, tập thể dục thường xuyên có thể giúp tăng sức mạnh, bắp thịt, sự vững vàng và sự phối hợp các cử động tay chân. Bơi lội hoặc tập thể dục trong nước cũng rất tốt nếu bệnh nhân không chịu được nhiệt. Các cách tập từ nhẹ đến vừa nên làm gồm có đi bộ, stretching, thể dục nhịp điệu tác động thấp, xe đạp tại chỗ, yoga và tai chi.
-Giữ mát. Triệu chứng bệnh MS năng lên khi nhiệt độ cơ thể của bạn tăng lên. Do đó nên tránh tiếp xúc với nhiệt và sử dụng các thiết bị như chiếc khăn lạnh hoặc áo khoác lạnh có thể hữu ích.
-Ăn uống cân bằng và khỏe mạnh. Kết quả của các nghiên cứu nhỏ cho thấy ăn uống ít chất béo bão hòa nhưng nhiều acit béo omega-3, như được tìm thấy trong dầu ô liu và cá, có thể có lợi. Nhưng hiện cần có thêm nghiên cứu. Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng vitamin D có thể có lợi ích cho MS.
-Giảm căng thẳng. Stress có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bạn. Yoga, tai chi, massage, thiền hay thở sâu cũng có thể giúp đỡ.

Sống với bất cứ căn bệnh mãn tính nào cũng khó khăn. Để đối phó với sự căng thẳng của cuộc sống với MS, hãy:
-Duy trì hoạt động bình thường hàng ngày.
-Luôn kết nối với bạn bè và gia đình.
-Tiếp tục theo đuổi sở thích mà bạn thưởng thức và có thể làm được.
-Liên lạc với một nhóm hỗ trợ, cho chính mình hoặc cho các thành viên trong gia đình.
-Thảo luận về tình cảm và mối quan tâm của bạn về MS với bác sĩ hoặc các chuyên viên tư vấn.