Nổi mề đay là một phản ứng gây ra những mảng da sưng đỏ và ngứa. Sưng mạch (angioedema) gần giống như mề đay nhưng xẩy ra sâu trong da hơn, thường ở vùng xung quanh mắt và môi.Trong hầu hết các trường hợp, mề đay và sưng mạch vô hại và không để lại dấu vết lâu dài, tuy nhiên sưng mạch nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng nếu bị sưng họng hoặc lưỡi làm chặn đường thở.
Triệu chứng
1.Nổi mề đay: triệu chứng thường gồm có
-Mảng sưng đỏ hoặc trắng trên da
-Những chỗ sưng cũ nhạt dần trong khi mảng sưng mới nổi lên khiến bệnh như đang di chuyển.
-Ngứa, có thể rất nặng
-Đôi khi cảm giác như phỏng hoặc đau nhói nơi vết sưng
Nổi mề đay có thể cấp tính hoặc kinh niên. Cấp tính kéo dài từ một ngày đến sáu tuần. Kinh niên kéo dài hơn sáu tuần, có thể nhiều tháng đến nhiều năm.
2.Sưng mạch
Sưng mạch là một phản ứng tương tự như nhưng sâu trong da, các mô bên dưới da, và lớp niêm mạc họng và ruộtSưng mạch thường xuất hiện xung quanh mắt, má, môi, nhưng cũng có thể trên chân hoặc tay, bộ phận sinh dục, cổ họng hoặc ruột. Sưng mạch và mề đay có thể xảy ra riêng biệt hoặc cùng một lúc.
Triệu chứng của phù mạch gồm:
Những mảng sưng lớn, dày trên da
Da sưng tấy
Đau hoặc nóng ở chỗ sưng
Khó thở hoặc khó nuốt nếu bị nặng
3.Sưng mạch di truyền (hereditary angioedema)
Là một bệnh hiếm gặp nhưng nghiêm trọng hơn, gây ra sưng mặt, cánh tay, chân, bàn tay, bàn chân, cơ quan sinh dục, đường tiêu hóa và đường thở rất nhanh và nặng. Triệu chứng của phù mạch di truyền gồm:
-Thình lình sưng ở mặt, cánh tay, chân, bàn tay, bàn chân, cơ quan sinh dục, đường tiêu hóa và đường thở
-Đau quặn bụng do sưng đường tiêu hóa
-Khó thở do sưng đường thở
Sưng mạch di truyền thường không xẩy ra cùng lúc với mề đay.
1.Nổi mề đay: triệu chứng thường gồm có
-Mảng sưng đỏ hoặc trắng trên da
-Những chỗ sưng cũ nhạt dần trong khi mảng sưng mới nổi lên khiến bệnh như đang di chuyển.
-Ngứa, có thể rất nặng
-Đôi khi cảm giác như phỏng hoặc đau nhói nơi vết sưng
Nổi mề đay có thể cấp tính hoặc kinh niên. Cấp tính kéo dài từ một ngày đến sáu tuần. Kinh niên kéo dài hơn sáu tuần, có thể nhiều tháng đến nhiều năm.
2.Sưng mạch
Sưng mạch là một phản ứng tương tự như nhưng sâu trong da, các mô bên dưới da, và lớp niêm mạc họng và ruộtSưng mạch thường xuất hiện xung quanh mắt, má, môi, nhưng cũng có thể trên chân hoặc tay, bộ phận sinh dục, cổ họng hoặc ruột. Sưng mạch và mề đay có thể xảy ra riêng biệt hoặc cùng một lúc.
Triệu chứng của phù mạch gồm:
Những mảng sưng lớn, dày trên da
Da sưng tấy
Đau hoặc nóng ở chỗ sưng
Khó thở hoặc khó nuốt nếu bị nặng
3.Sưng mạch di truyền (hereditary angioedema)
Là một bệnh hiếm gặp nhưng nghiêm trọng hơn, gây ra sưng mặt, cánh tay, chân, bàn tay, bàn chân, cơ quan sinh dục, đường tiêu hóa và đường thở rất nhanh và nặng. Triệu chứng của phù mạch di truyền gồm:
-Thình lình sưng ở mặt, cánh tay, chân, bàn tay, bàn chân, cơ quan sinh dục, đường tiêu hóa và đường thở
-Đau quặn bụng do sưng đường tiêu hóa
-Khó thở do sưng đường thở
Sưng mạch di truyền thường không xẩy ra cùng lúc với mề đay.
Khi nào nên gặp bác sĩ
Mề đay và sưng mạch nhẹ thường không đe dọa tính mạng, có thể điều trị ở nhà. Nên đi khám bệnh nếu:
-Bệnh không đỡ sau khi điều trị
-Quá khó chịu
-Triệu chứng kéo dài hơn một vài ngày
Săn sóc khẩn cấp nếu:
-Cảm thấy choáng váng
-Tức ngực nặng hoặc khó thở
-Cảm thấy cổ họng bị sưng
Mề đay và sưng mạch nhẹ thường không đe dọa tính mạng, có thể điều trị ở nhà. Nên đi khám bệnh nếu:
-Bệnh không đỡ sau khi điều trị
-Quá khó chịu
-Triệu chứng kéo dài hơn một vài ngày
Săn sóc khẩn cấp nếu:
-Cảm thấy choáng váng
-Tức ngực nặng hoặc khó thở
-Cảm thấy cổ họng bị sưng
Nguyên nhân
Mề đay và sưng mạch xẩy ra khi chất gây dị ứng tạo nên một phản ứng trên da hoặc các mô tế bào bằng cách kích thích “tế bào mast” tiết ra histamin và các hóa chất khác trong máu.
Đôi khi không thể tìm ra nguyên nhân khi bệnh trở thành mãn tính hay tái phát.
Chất gây dị ứng thường thấy gồm có:
-Thực phẩm. Nhiều loại thực phẩm có thể gây ra phản ứng ở những người nhạy cảm: nghêu sò, cá, đậu phộng, các loại hạt, trứng và sữa.
-Dược phẩm. Hầu như bất kỳ loại thuốc cũng có thể gây nổi mề đay hoặc phù mạch. nhất là: penicillin, aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin), naproxen (Aleve) và thuốc trị cao huyết áp.
-Các chất khác: phấn hoa, lông động vật, cao su và côn trùng.
-Các yếu tố môi trường. Ở một số người, các yếu tố môi trường có thể gây dị ứng, thí dụ như nóng, lạnh, ánh sáng mặt trời, nước, áp lực trên da, căng thẳng tâm lý và tập thể dục.
-Dermatographia (còn được gọi là dermographia), chữ này có nghĩa là "viết trên da." Chạm vào hoặc làm trầy xước da sẽ gây ra một đường sưng đỏ như đường viết trên da.
Mề đay và sưng mạch xẩy ra khi chất gây dị ứng tạo nên một phản ứng trên da hoặc các mô tế bào bằng cách kích thích “tế bào mast” tiết ra histamin và các hóa chất khác trong máu.
Đôi khi không thể tìm ra nguyên nhân khi bệnh trở thành mãn tính hay tái phát.
Chất gây dị ứng thường thấy gồm có:
-Thực phẩm. Nhiều loại thực phẩm có thể gây ra phản ứng ở những người nhạy cảm: nghêu sò, cá, đậu phộng, các loại hạt, trứng và sữa.
-Dược phẩm. Hầu như bất kỳ loại thuốc cũng có thể gây nổi mề đay hoặc phù mạch. nhất là: penicillin, aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin), naproxen (Aleve) và thuốc trị cao huyết áp.
-Các chất khác: phấn hoa, lông động vật, cao su và côn trùng.
-Các yếu tố môi trường. Ở một số người, các yếu tố môi trường có thể gây dị ứng, thí dụ như nóng, lạnh, ánh sáng mặt trời, nước, áp lực trên da, căng thẳng tâm lý và tập thể dục.
-Dermatographia (còn được gọi là dermographia), chữ này có nghĩa là "viết trên da." Chạm vào hoặc làm trầy xước da sẽ gây ra một đường sưng đỏ như đường viết trên da.
Nổi mề đay và sưng mạch cũng có thể xẩy ra khi truyền máu, bệnh rối loạn hệ thống miễn dịch như lupus, một số loại ung thư như ung thư hạch, tuyến giáp, và nhiễm trùng với vi trùng hoặc virus như viêm gan, HIV, cytomegalovirus hoặc virus Epstein-Barr.Bệnh sưng mạch di truyền là một hình thức di truyền hiếm gặp, do mức độ thấp hoặc hoạt động bất thường của protein trong máu khiến việc điều động hệ thống miễn dịch bị ảnh hưởng.
Ai dễ bị bệnh?
Nổi mề đay và sưng mạch rất thường thấy. Những người sau đây dễ bị bệnh:
-Từng bị nổi mề đay hoặc phù mạch trước kia
-Đã có phản ứng dị ứng khác
-Có một rối loạn liên quan đến mề đay và phù mạch, chẳng hạn như bệnh lupus, bệnh ung thư hạch hoặc bệnh tuyến giáp
-Có tiền sử gia đình nổi mề đay, phù mạch hoặc phù mạch di truyền
Biến chứng
Mề đay và phù mạch thường gây ra:
Ngứa
Khó chịu
Trong trường hợp nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như khi bị sưng bên trong miệng hoặc cổ họng, các biến chứng có thể gồm có:
-Khó thở.
-Ngất đi.
-Sốc phản vệ (anaphylactic shock): là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng liên quan đến tim và phổi. Ống thở bị nghẹt gây khó thở, huyết áp giảm gây chóng mặt và có thể ngất đi hoặc thậm chí tử vong. Sốc phản vệ xảy ra rất nhanh, cần được cấp cứu ngay lập tức.
Nổi mề đay và sưng mạch rất thường thấy. Những người sau đây dễ bị bệnh:
-Từng bị nổi mề đay hoặc phù mạch trước kia
-Đã có phản ứng dị ứng khác
-Có một rối loạn liên quan đến mề đay và phù mạch, chẳng hạn như bệnh lupus, bệnh ung thư hạch hoặc bệnh tuyến giáp
-Có tiền sử gia đình nổi mề đay, phù mạch hoặc phù mạch di truyền
Biến chứng
Mề đay và phù mạch thường gây ra:
Ngứa
Khó chịu
Trong trường hợp nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như khi bị sưng bên trong miệng hoặc cổ họng, các biến chứng có thể gồm có:
-Khó thở.
-Ngất đi.
-Sốc phản vệ (anaphylactic shock): là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng liên quan đến tim và phổi. Ống thở bị nghẹt gây khó thở, huyết áp giảm gây chóng mặt và có thể ngất đi hoặc thậm chí tử vong. Sốc phản vệ xảy ra rất nhanh, cần được cấp cứu ngay lập tức.
Điều trị
Nếu bị các triệu chứng nhẹ, có thể không cần điều trị. Nhiều trường hợp nổi mề đay và sưng mạch tự hết. Nếu bị ngứa dữ dội, khó chịu nghiêm trọng hoặc các triệu chứng kéo dài lâu, nên được chữa trị. Thuốc thường được dùng là thuốc kháng histamin,có thể làm giảm ngứa, sưng phù và các triệu chứng khác của chất histamin. Đối với mề đay nặng hoặc sưng mạch, bác sĩ có thể cho một loại thuốc corticosteroid uống - như prednisone.
Nếu bị các triệu chứng nhẹ, có thể không cần điều trị. Nhiều trường hợp nổi mề đay và sưng mạch tự hết. Nếu bị ngứa dữ dội, khó chịu nghiêm trọng hoặc các triệu chứng kéo dài lâu, nên được chữa trị. Thuốc thường được dùng là thuốc kháng histamin,có thể làm giảm ngứa, sưng phù và các triệu chứng khác của chất histamin. Đối với mề đay nặng hoặc sưng mạch, bác sĩ có thể cho một loại thuốc corticosteroid uống - như prednisone.
-Thuốc kháng histamin
Thuốc kháng histamin gồm hai loại: Thuốc thế hệ đầu tiên và thuốc thế hệ thứ hai, mới hơn.
Thuốc kháng histamin gồm hai loại: Thuốc thế hệ đầu tiên và thuốc thế hệ thứ hai, mới hơn.
Thuốc kháng histamin mới hơn: Bác sĩ thường khuyên nên bắt đầu với các loại thuốc thế hệ thứ hai, mới hơn. Đối với hầu hết mọi người, những thuốc này ít gây buồn ngủ.
Những thuốc không cần kê toa gồm có: Loratadine (Claritin, Alavert), Cetirizine (Zyrtec)
Thuốc cần có toa gồm có: Desloratadine (Clarinex), Fexofenadine (Allegra), Levocetirizine (Xyzal)
Thuốc kháng histamin cũ, thế hệ đầu tiên: Các loại thuốc này dễ làm buồn ngủ và làm phản ứng chậm hơn. Ngoài ra, chúng có thể gây ra khô miệng, mờ mắt, táo bón hoặc khó đi tiểu. Nhưng thuốc có thể công hiệu hơn cho một số người, đặc biệt là nếu triệu chứng nặng hoặc sưng mặt, lưỡi hoặc cổ họng. Thuốc cũng có thể giúp ngủ dễ nếu bệnh nhân bị khó chịu vì những triệu chứng và không ngủ được.
Thuốc không cần kê toa gồm có: Diphenhydramine (Benadryl), Chlorpheniramin (Chlor-Trimeton)
Thuốc cần có toa gồm: Hydroxyzine (Vistaril)
Những thuốc không cần kê toa gồm có: Loratadine (Claritin, Alavert), Cetirizine (Zyrtec)
Thuốc cần có toa gồm có: Desloratadine (Clarinex), Fexofenadine (Allegra), Levocetirizine (Xyzal)
Thuốc kháng histamin cũ, thế hệ đầu tiên: Các loại thuốc này dễ làm buồn ngủ và làm phản ứng chậm hơn. Ngoài ra, chúng có thể gây ra khô miệng, mờ mắt, táo bón hoặc khó đi tiểu. Nhưng thuốc có thể công hiệu hơn cho một số người, đặc biệt là nếu triệu chứng nặng hoặc sưng mặt, lưỡi hoặc cổ họng. Thuốc cũng có thể giúp ngủ dễ nếu bệnh nhân bị khó chịu vì những triệu chứng và không ngủ được.
Thuốc không cần kê toa gồm có: Diphenhydramine (Benadryl), Chlorpheniramin (Chlor-Trimeton)
Thuốc cần có toa gồm: Hydroxyzine (Vistaril)
-Điều trị cho sưng mạch di truyền
Thuốc kháng histamin và thuốc corticosteroid uống thường không hiệu quả trong việc điều trị sưng mạch di truyềnCơ quan Quản Lý Thuốc và Thực Phẩm (FDA) đã phê chuẩn các thuốc chích như Cinryze, Berinert, và Ecallantide (Kalbitor) để trị chứng phù mạch di truyền.
Thuốc kháng histamin và thuốc corticosteroid uống thường không hiệu quả trong việc điều trị sưng mạch di truyềnCơ quan Quản Lý Thuốc và Thực Phẩm (FDA) đã phê chuẩn các thuốc chích như Cinryze, Berinert, và Ecallantide (Kalbitor) để trị chứng phù mạch di truyền.
Điều trị khẩn cấp
Nếu bị mề đay hoặc sưng mạch nặng, có thể cần phải đến phòng cấp cứu để chích adrenaline (epinephrine) khẩn cấp. Nếu bạn đã từng bị nặng hoặc bị nhiều lần dù đã điều trị, bác sĩ có thể kê toa và hướng dẫn cách sử dụng thuốc adrenaline (Epi-Pen) mang theo bên mình để sử dụng khi khẩn cấp.
Nếu bị mề đay hoặc sưng mạch nặng, có thể cần phải đến phòng cấp cứu để chích adrenaline (epinephrine) khẩn cấp. Nếu bạn đã từng bị nặng hoặc bị nhiều lần dù đã điều trị, bác sĩ có thể kê toa và hướng dẫn cách sử dụng thuốc adrenaline (Epi-Pen) mang theo bên mình để sử dụng khi khẩn cấp.
Ngừa bệnh
Theo những lời khuyên sau đây có thể giúp giảm các triệu chứng:
-Cố gắng xác định và tránh các chất gây phản ứng dị ứng, có thể gồm có thực phẩm, thuốc, phấn hoa, lông vật nuôi, cao su và côn trùng.
-Dùng thuốc kháng histamin không cần toa: loratadine (Claritin), cetirizin (Zyrtec) hoặc diphenhydramine (Benadryl).
-Đắp nước hay miếng gạc ướt. Băng những chỗ bị sưng có thể giúp làm dịu da và ngăn ngừa trầy xước.
-Tắm bằng baking soda, bột yến mạch (oatmeal) chưa nấu chín hoặc keo bột yến mạch nghiền mịn làm cho tắm (Aveeno).
-Mặc quần áo bông mịn. Tránh mặc quần áo thô, quá chặt, làm ngứa hoặc bằng len.
-Tránh những thứ đã biết là sẽ gây phản ứng, thí dụ thức ăn hoặc thuốc, hoặc những tình huống như nhiệt độ cao.
-Giữ một cuốn nhật ký. Nếu bạn nghi ngờ thực phẩm đang gây ra vấn đề, nên giữ một cuốn nhật ký thực phẩm, kê tất cả những gì đã ăn uống từng ngày để tìm hiểu xem thức ăn nào là “thủ phạm”.
Theo những lời khuyên sau đây có thể giúp giảm các triệu chứng:
-Cố gắng xác định và tránh các chất gây phản ứng dị ứng, có thể gồm có thực phẩm, thuốc, phấn hoa, lông vật nuôi, cao su và côn trùng.
-Dùng thuốc kháng histamin không cần toa: loratadine (Claritin), cetirizin (Zyrtec) hoặc diphenhydramine (Benadryl).
-Đắp nước hay miếng gạc ướt. Băng những chỗ bị sưng có thể giúp làm dịu da và ngăn ngừa trầy xước.
-Tắm bằng baking soda, bột yến mạch (oatmeal) chưa nấu chín hoặc keo bột yến mạch nghiền mịn làm cho tắm (Aveeno).
-Mặc quần áo bông mịn. Tránh mặc quần áo thô, quá chặt, làm ngứa hoặc bằng len.
-Tránh những thứ đã biết là sẽ gây phản ứng, thí dụ thức ăn hoặc thuốc, hoặc những tình huống như nhiệt độ cao.
-Giữ một cuốn nhật ký. Nếu bạn nghi ngờ thực phẩm đang gây ra vấn đề, nên giữ một cuốn nhật ký thực phẩm, kê tất cả những gì đã ăn uống từng ngày để tìm hiểu xem thức ăn nào là “thủ phạm”.
BS Nguyễn Thị Nhuận
No comments:
Post a Comment