Thursday, September 8, 2016

Cập nhật về bệnh Lupus

Lupus là một bệnh viêm mãn tính xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể tấn công các mô và cơ quan của chính mình. Phản ứng viêm có thể xảy ra ở nhiều cơ quan khác nhau như khớp xương, da, thận, tế bào máu, não, tim và phổi.
Lupus có thể khó chẩn đoán vì các triệu chứng thường giống những bệnh khác. Dấu hiệu đặc biệt nhất của lupus - nổi đỏ trên hai má trông như hai cánh bướm - xảy ra ở rất nhiều bệnh nhân nhưng không phải cho tất cả các trường hợp.
Một số người dễ bị bệnh lupus, kích hoạt bởi các bệnh nhiễm trùng, một số loại thuốc hoặc ngay cả ánh sáng mặt trời. Không có cách chữa cho bệnh lupus nhưng một số các phương pháp điều trị có thể giúp giảm bớt các triệu chứng.
Triệu chứng
Không có hai trường hợp lupus hoàn toàn giống nhau. Các triệu chứng có thể xảy ra đột ngột hoặc phát triển chậm, có thể nhẹ hoặc nặng, và có thể tạm thời hoặc vĩnh viễn. Hầu hết những người bị bệnh lupus có thời gian “flare up” khi các triệu chứng nặng hơn lên trong một thời gian, sau đó bớt đi hoặc biến mất hoàn toàn trong một thời gian.
Triệu chứng của bệnh lupus phụ thuộc vào phần cơ thể bị ảnh hưởng bởi căn bệnh này. Các triệu chứng thông thường nhất gồm có:
- Mệt mỏi và sốt
- Đau khớp, cứng khớp và sưng
- Nổi đỏ hình bướm trên mặt nơi má và sống mũi
- Tổn thương da xuất hiện hoặc bị nặng thêm khi ra ánh nắng mặt trời
- Ngón tay và ngón chân chuyển sang màu trắng hoặc xanh khi tiếp xúc với khí lạnh hoặc khi bị căng thẳng (hiện tượng Raynaud)
- Khó thở
- Tức ngực
- Khô mắt
- Nhức đầu, lú lẫn và mất trí nhớ
Khi nào nên đi khám bệnh? Nguyên nhân bệnh Lupus
Nên đi khám bác sĩ nếu bạn bị nổi đỏ không rõ nguyên nhân, sốt liên tục, đau dai dẳng hoặc mệt mỏi.
Lupus xảy ra khi hệ miễn dịch tấn công các mô khỏe mạnh trong cơ thể. Có thể nguyên nhân lupus là từ sự kết hợp của di truyền và môi trường. Có vẻ như những người có khuynh hướng di truyền cho bệnh lupus phát triển bệnh khi họ tiếp xúc với một chất gì đó trong môi trường có thể gây ra bệnh lupus. Tuy nhiên, chưa biết được nguyên nhân rõ ràng của bệnh lupus trong hầu hết các trường hợp. Một số tác nhân có thể gây bệnh là:
- Ánh sáng mặt trời. Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời có thể gây ra các tổn thương da hoặc kích hoạt một phản ứng nội bộ ở những người nhạy cảm.
- Nhiễm trùng. Bị một bệnh nhiễm trùng có thể bắt đầu bệnh lupus hay gây tái phát ở một số người.
- Thuốc. Lupus có thể được kích hoạt bởi thuốc chống động kinh, thuốc hạ huyết áp và thuốc trụ sinh. Những người bị bệnh lupus do thuốc gây ra thường thấy các triệu chứng hết đi khi họ ngưng dùng thuốc.
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ của bệnh lupus bao gồm:
- Giới tính. Lupus xẩy ra thường hơn ở phụ nữ.
- Tuổi tác. Lupus xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường được chẩn đoán trong độ tuổi từ 15 tới 40.
- Sắc dân. Lupus xảy ra thường hơn ở người Mỹ gốc Phi, gốc Tây Ban Nha và châu Á.
Viêm do bệnh lupus có thể xảy ra ở nhiều phần cơ thể, bao gồm:
- Thận. Lupus có thể gây tổn thương thận nặng và suy thận là một trong những nguyên nhân gây ra cái chết hàng đầu trong số những người bị bệnh lupus. Các triệu chứng có thể bao gồm ngứa cả người, đau ngực, buồn nôn, nôn mửa và sưng chân (phù).
- Óc và hệ thần kinh trung ương. Nếu óc bị ảnh hưởng bởi bệnh lupus, bệnh nhân có thể bị nhức đầu, chóng mặt, thay đổi hành vi, ảo giác, và thậm chí đột quỵ hoặc co giật. Nhiều người có vấn đề về trí nhớ có thể khó bày tỏ suy nghĩ của họ.
- Máu và các mạch máu. Lupus có thể gây ra các vấn đề máu, bao gồm thiếu máu và tăng nguy cơ chảy máu hoặc đông máu. Nó cũng có thể gây viêm mạch máu.
- Phổi. Lupus làm tăng nguy cơ bị viêm màng phổi khiến bị đau khi thở. Bạn cũng có thể dễ bị viêm phổi.
- Tim. Lupus có thể gây viêm cơ tim, động mạch hoặc màng tim. Nguy cơ bị đột quỵ tim bị tăng đáng kể.
Các loại biến chứng khác
Bị lupus cũng làm tăng nguy cơ:
- Nhiễm trùng. Những người bị lupus dễ bị nhiễm trùng hơn vì cả bệnh và phương pháp điều trị đều làm suy yếu hệ miễn dịch. Nhiễm trùng thường nhất gồm nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm trùng đường hô hấp, nhiễm trùng nấm, salmonella, herpes và zona.
- Ung thư. Bị lupus sẽ làm gia tăng nguy cơ ung thư.
- Chết mô xương. Điều này xảy ra khi cung cấp máu đến xương giảm đi, đưa đến những phá vỡ nhỏ trong xương và cuối cùng là hủy hoại xương. Các khớp hông bị ảnh hưởng nhiều nhất.
- Biến chứng trong thai kỳ. Phụ nữ mắc bệnh lupus bị tăng nguy cơ sẩy thai. Lupus làm tăng nguy cơ cao huyết áp trong thai kỳ và sinh non. Để giảm nguy cơ bị các biến chứng, các bác sĩ thường khuyên nên trì hoãn mang thai cho đến khi bệnh đã được kiểm soát ít nhất là sáu tháng.

Bệnh nhân có thể bắt đầu bằng việc đến khám ở bác sĩ gia đình khi có các triệu chứng và sau đó được giới thiệu đến một chuyên gia viêm khớp. Vì các triệu chứng của bệnh lupus có thể giống rất nhiều bệnh khác, bệnh nhân nhiều khi phải chờ khá lâu mới có được một chẩn đoán vì bác sĩ phải loại trừ một số bệnh khác trước khi định bệnh lupus. Bệnh nhân có thể cần phải đến khám ở một bác sĩ chuyên về bệnh hệ miễn dịch để xác định chẩn đoán hoặc để tiếp tục điều trị.
Định bệnh
Định bệnh lupus thường khó khăn vì các triệu chứng khác nhau đáng kể từ người này sang người khác. Các triệu chứng có thể thay đổi theo thời gian và trùng hợp với triệu chứng của nhiều bệnh khác. Một thử nghiệm không thể định bệnh lupus mà cần sự kết hợp các thử nghiệm máu và nước tiểu, các triệu chứng, và khám nghiệm bệnh nhân mới đưa đến định bệnh.
Các thử nghiệm
- Đếm toàn bộ máu. Thử nghiệm này đo số lượng các tế bào máu đỏ, các tế bào máu trắng và tiểu cầu cũng như số lượng hemoglobin, một protein trong các tế bào máu đỏ. Kết quả có thể cho biết bạn có thiếu máu không. Mức tế bào máu hoặc bạch cầu thấp có thể xảy ra trong bệnh lupus.
- Tốc độ máu lắng. Thử nghiệm máu này đo tốc độ mà các tế bào máu đỏ lắng xuống đáy ống trong một giờ. Nếu tốc độ này nhanh hơn bình thường, bệnh nhân có thể bị một bệnh hệ thống, chẳng hạn như bệnh lupus. Con số tốc độ lắng không cụ thể cho bất kỳ một bệnh nào. Nó đều có thể cao nếu bạn bị bệnh lupus, bị một tình trạng viêm khác, ung thư hay nhiễm trùng.
- Thử nghiệm thận và gan. Xét nghiệm máu có thể đánh giá cách thận và gan hoạt động. Lupus có thể ảnh hưởng đến các cơ quan này.
- Phân tích nước tiểu có thể cho thấy tăng protein hoặc các tế bào hồng cầu trong nước tiểu, nếu bệnh lupus đã ảnh hưởng đến thận của bạn.
- Kháng thể kháng nhân (ANA). Nếu thử nghiệm cho thấy sự hiện diện của các kháng thể được sản xuất bởi hệ thống miễn dịch này thì nghĩa là hệ thống miễn dịch đã bị kích thích. Hầu hết những người bị bệnh lupus sẽ có thử nghiệm ANA dương tính, nhưng hầu hết những người có ANA dương tính không có bệnh lupus. Nếu bạn có ANA trong máu, bác sĩ có thể muốn làm thêm những thử nghiệm đặc thù hơn.
- Nếu nghi ngờ rằng lupus đang ảnh hưởng đến phổi hoặc tim, BS có thể đề nghị chụp quang tuyến X ngực. Hình chụp ngực có thể cho thấy cái bóng bất thường, có thể là có chất lỏng hoặc viêm trong phổi của bạn.
- Siêu âm tim. Xét nghiệm này sử dụng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh thời gian thực của trái tim đang đập của bạn. Nó có thể giúp thấy vấn đề với các van và các phần khác của trái tim của bạn.
- Lupus có thể gây tổn hại cho thận theo nhiều cách khác nhau, và phương pháp điều trị có thể khác nhau, tùy thuộc vào loại thiệt hại xảy ra. Trong một số trường hợp, cần phải thử nghiệm trên một mẫu nhỏ của mô thận để xác định hướng điều trị tốt nhất có thể. Các mẫu có thể thu được với một cây kim hoặc thông qua một vết rạch nhỏ.
Điều trị
Điều trị cho bệnh lupus phụ thuộc vào các triệu chứng. Xác định các triệu chứng có cần được điều trị không và những loại thuốc nào để sử dụng đòi hỏi phải có một cuộc thảo luận cẩn thận về những lợi ích và rủi ro với bác sĩ của bạn. Khi các triệu chứng của bạn bùng phát và giảm dần, bạn và bác sĩ có thể thấy rằng bạn sẽ cần phải thay đổi thuốc hoặc liều lượng. Các loại thuốc thường được sử dụng để kiểm soát bệnh lupus bao gồm:
- Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) mua tự do như naproxen sodium (Aleve) và ibuprofen (Advil, Motrin IB), có thể được sử dụng để điều trị đau, sưng và sốt liên quan với bệnh lupus. NSAID mạnh hơn cần phải có tòa. Tác dụng phụ của NSAID bao gồm chảy máu dạ dày, bệnh về thận và làm tăng nguy cơ bệnh tim.
- Thuốc chống sốt rét. Thuốc thường được sử dụng để điều trị bệnh sốt rét, như hydroxychloroquine (Plaquenil), cũng có thể giúp kiểm soát bệnh lupus. Các tác dụng phụ có thể bao gồm đau bụng, và rất hiếm khi, tổn thương võng mạc của mắt.
- Thuốc corticosteroid. Prednisone và các loại corticosteroid có thể chống lại sự viêm nhiễm của bệnh lupus nhưng thường có tác dụng phụ lâu dài - bao gồm tăng cân, dễ bị bầm tím, xương loãng, huyết áp cao, tiểu đường và tăng nguy cơ nhiễm trùng. Nguy cơ của tác dụng phụ tăng với liều cao hơn và điều trị lâu dài.
- Thuốc ức chế miễn dịch. Các thuốc ức chế hệ thống miễn dịch có thể hữu ích trong trường hợp nghiêm trọng của bệnh lupus, ví dụ như azathioprine (Imuran, Azasan), mycophenolate (CellCept), leflunomide (Arava) và methotrexate (Trexall). Tác dụng phụ có thể bao gồm tăng nguy cơ nhiễm trùng, tổn thương gan, giảm khả năng sinh sản và tăng nguy cơ ung thư. Một loại thuốc mới hơn, belimumab (Benlysta), cũng làm giảm các triệu chứng lupus ở một số người. Các tác dụng phụ bao gồm buồn nôn, tiêu chảy và sốt.
Tự chăm sóc
Nên tìm ra những cách để tự chăm sóc cho cơ thể. Các biện pháp đơn giản có thể giúp ngăn chặn bệnh phát nặng lên, và đối phó với những triệu chứng. Hãy cố gắng:
- Đi khám bệnh thường xuyên thay vì chỉ đi khám khi các triệu chứng xấu đi có thể giúp bác sĩ của bạn ngăn chặn cơn bùng phát, và có thể có ích trong việc giải quyết các quan tâm về sức khỏe chẳng hạn như căng thẳng, cách ăn uống và tập thể dục, khiến giúp ích trong việc ngăn ngừa các biến chứng bệnh lupus.
- Nghỉ ngơi đầy đủ. Những người bị bệnh lupus thường bị mệt mỏi dai dẳng khác với mệt mỏi bình thường và nhiều khi không giảm bớt khi nghỉ ngơi. Vì lý do đó, đôi khi có thể khó khăn để biết đuợc khi nào nên chậm lại. Nên ngủ nhiều vào ban đêm và ngủ trưa hoặc nghỉ trong ngày khi cần thiết.
- Cẩn thận khi ra nắng vì ánh sáng tia cực tím có thể gây ra cơn bùng phát. Nên mặc quần áo bảo vệ - đội mũ, áo sơ mi dài tay và quần dài - và sử dụng kem chống nắng với chỉ số chống nắng (SPF) ít nhất là 55 mỗi khi bạn đi ra ngoài.
- Tập thể dục thường xuyên. Tập thể dục có thể giúp bạn khôi phục khi bị bùng phát bệnh, làm giảm nguy cơ đau tim, giúp chống trầm cảm và thúc đẩy sức khỏe chung.
- Không hút thuốc. Hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và có thể làm trầm trọng thêm những ảnh hưởng của bệnh lupus trên của tim và mạch máu.
- Ăn uống lành mạnh, nhiều trái cây, rau và ngũ cốc. Đôi khi cần phải ăn kiêng, nếu bị huyết áp cao, suy thận hoặc các vấn đề tiêu hóa.
Đôi khi các loại điều trị khác với y khoa tây phương có thể giúp ích cho người bị bệnh lupus. Tuy nhiên, các liệu pháp này cần được dùng song song với các loại thuốc chữa lupus thông thường. Thảo luận về các phương pháp điều trị với bác sĩ của bạn trước khi bắt đầu. BS có thể giúp bạn cân nhắc lợi ích và rủi ro và cho bạn biết nếu các phương pháp điều trị kia có can thiệp với thuốc lupus đang dùng không.
Trị liệu bổ sung có thể bao gồm:
- Dehydroepiandrosterone (DHEA). Thuốc bổ sung có chứa kích tố này đã được chứng minh là làm giảm liều steroid cần thiết để ổn định các triệu chứng ở một số người có bệnh lupus.
- Dầu cá có chứa axit béo omega- 3 có thể có lợi cho những người bị bệnh lupus. Tác dụng phụ của chất bổ sung dầu cá có thể bao gồm buồn nôn, ợ hơi và vị tanh trong miệng.
- Vitamin D. Có một số bằng chứng cho thấy rằng những người bị bệnh lupus có thể được khá lên nhờ uống thêm vitamin D.
Đối phó với bệnh lupus
Nếu bị bệnh lupus, bạn có thể có nhiều cảm xúc đau đớn về tình trạng của bạn, từ sợ hãi đến thất vọng cùng cực. Những thách thức của cuộc sống với bệnh lupus làm tăng nguy cơ trầm cảm và các vấn đề sức khỏe tâm thần có liên quan, chẳng hạn như lo lắng, căng thẳng và lòng tự trọng thấp. Để giúp bạn đối phó với bệnh lupus, nên cố gắng:
- Tìm hiểu thêm về bệnh lupus. Viết xuống tất cả các câu hỏi về lupus để hỏi BS. Hãy hỏi bác sĩ hoặc y tá về các nguồn có uy tín để biết thêm thông tin. Càng biết nhiều về bệnh lupus, bạn sẽ càng tự tin hơn trong việc lựa chọn sự điều trị của mình.
- Tìm hỗ trợ của bạn bè và gia đình. Nói về bệnh lupus với bạn bè và gia đình của bạn và giải thích cách họ có thể giúp đỡ khi bạn gặp cơn bùng phát bệnh. Lupus có thể gây bực bội cho những người thân yêu của bạn vì họ thường không thể nhìn thấy các triệu chứng, và bạn thường không có vẻ bệnh. Họ không thể nhận ra là bạn đang có một ngày tốt hay ngày xấu, trừ khi bạn nói với họ. Hãy nói về những gì bạn đang cảm thấy để bạn bè và gia đình biết những gì có thể mong đợi.
- Hãy dành thời gian cho chính mình. Đối phó với những căng thẳng trong cuộc sống của bạn bằng cách dành thời gian cho chính mình. Sử dụng thời gian đó để đọc, ngồi thiền, nghe nhạc hoặc viết trên một tạp chí. Tìm các hoạt động bình tĩnh và làm mới bạn.
- Kết nối với những người có bệnh lupus. Nói chuyện với người bị bệnh lupus thông qua các nhóm hỗ trợ trong cộng đồng của bạn hoặc thông qua bảng tin trực tuyến trên net. Những người bệnh lupus khác có thể cung cấp hỗ trợ thích hợp nhất bởi vì họ cũng đang phải đối phó với những trở ngại và thất vọng giống như bạn.

BS Nguyễn Thị Nhuận

No comments:

Post a Comment