Bà Andrea Yates là một phụ nữ nổi tiếng vì một tội ác khủng khiếp: trấn nước cho đến chết 5 đứa con từ 1 tới 8 tuổi. Sau đó, tòa đã đem ra xử lại xem bà có thực sự bị bệnh tâm thần khi trấn nước 5 đứa con của mình không. Bà này đầu tiên được định bệnh là “post partum depression” nặng, tức bệnh trầm cảm xẩy ra ở phụ nữ mới sinh con, đôi khi rất nặng đến như điên.
Thời buổi bây giờ, có thể nói phụ nữ nào cũng là một “super woman” vì phải lo chu toàn cho gia đình lẫn công việc nơi sở làm cũng như những vấn đề cá nhân như có kinh, có bầu, sanh nở, mãn kinh... Chưa hết, người phụ nữ còn có thể, một ngày nào đó, phải đối đầu với một căn bệnh rất thông thường cho đàn bà: bệnh trầm cảm.
Phụ nữ bị bệnh trầm cảm nhiều gấp 2 lần đàn ông. Dưới đây là vài cách giải thích cho sự khác biệt giữa đàn ông và đàn bà này
Phụ nữ bị bệnh trầm cảm nhiều gấp 2 lần đàn ông. Dưới đây là vài cách giải thích cho sự khác biệt giữa đàn ông và đàn bà này
Những yếu tố sinh học
Chính cơ thể của người đàn bà có thể là một yếu tố ảnh hưởng đến việc phát sinh bệnh trầm cảm. Chất kích thích tố có thể thay đổi cảm xúc của con người qua những giai đoạn khác nhau của cuộc sống. Trước khi trẻ con con gái và con trai đến tuổi dậy thì, chúng có cùng tỉ lệ bệnh trầm cảm như nhau. Nhưng sau tuổi dậy thì, sự khác biệt giữa hai phái được thấy rõ rệt. Đến khoảng 15 tuổi, con gái bị bệnh trầm cảm nhiều gấp đôi con trai.
Vì sự khác biệt giữa hai phái bắt đầu với tuổi dậy thì và chấm dứt sau tuổi mãn kinh, người ta cho rằng kích thích tố có ảnh hưởng đến việc tăng tỉ lệ bệnh trầm cảm nơi phụ nữ. Mặt khác, tuổi dậy thì cũng thường đi chung với những vấn đề khác như sự bắt đầu hoạt động tình dục, nhận diện cá nhân (identity), tranh cãi với cha mẹ, những điều mong muốn nơi xã hội. Những yếu tố này có thể cộng hưởng với kích thích tố gây ra bệnh trầm cảm nơi phụ nữ.
Qua khỏi tuổi dậy thì, mức lên xuống thay đổi quá nhiều của kích thích tố có ảnh hưởng sâu đậm trong cuộc đời người phụ nữ. Cộng thêm với yếu tố tính tình, liên hệ với người khác, những yếu tố xã hội và kinh tế..., đàn bà dễ bị trầm cảm hơn.
Vì sự khác biệt giữa hai phái bắt đầu với tuổi dậy thì và chấm dứt sau tuổi mãn kinh, người ta cho rằng kích thích tố có ảnh hưởng đến việc tăng tỉ lệ bệnh trầm cảm nơi phụ nữ. Mặt khác, tuổi dậy thì cũng thường đi chung với những vấn đề khác như sự bắt đầu hoạt động tình dục, nhận diện cá nhân (identity), tranh cãi với cha mẹ, những điều mong muốn nơi xã hội. Những yếu tố này có thể cộng hưởng với kích thích tố gây ra bệnh trầm cảm nơi phụ nữ.
Qua khỏi tuổi dậy thì, mức lên xuống thay đổi quá nhiều của kích thích tố có ảnh hưởng sâu đậm trong cuộc đời người phụ nữ. Cộng thêm với yếu tố tính tình, liên hệ với người khác, những yếu tố xã hội và kinh tế..., đàn bà dễ bị trầm cảm hơn.
1. Ngay trước khi có kinh
Người đàn bà nào cũng biết rõ những triệu chứng xẩy trước khi có kinh: bụng phình ra, vú căng đau, nhức đầu, bồn chồn, khó chịu, cảm thấy buồn bã... Đa số các triệu chứng này cũng không nặng lắm và không kéo dài lâu. Nhưng một số các bà có thể bị những triệu chứng nặng như trầm cảm và cảm giác vô vọng, ảnh hưởng đến công việc, cuộc sống và những mối liên hệ. Tình trạng này được gọi là bệnh tiền kinh nguyệt (premenstrual dysphoric disorder). Bệnh này có thể cần được chữa bằng thuốc chống trầm cảm hay các kích thích tố.
Sự liên hệ giữa bệnh trầm cảm và các triệu chứng tiền kinh nguyệt chưa được hiểu rõ lắm. Những nhà nghiên cứu cho rằng sự thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt của các kích thích tố estroge, progesterone... đã làm gián đoạn chức năng những chất hóa học của óc như chất serotonine là chất ảnh hưởng đến xúc cảm. Nhưng sự thay đổi kích thích tố này xẩy ra ở tất cả các phụ nữ trong khi chỉ một số là bị trầm cảm. Do đó ảnh hưởng của di truyền cũng là một yếu tố lớn trong việc gây bệnh vậy.
Sự liên hệ giữa bệnh trầm cảm và các triệu chứng tiền kinh nguyệt chưa được hiểu rõ lắm. Những nhà nghiên cứu cho rằng sự thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt của các kích thích tố estroge, progesterone... đã làm gián đoạn chức năng những chất hóa học của óc như chất serotonine là chất ảnh hưởng đến xúc cảm. Nhưng sự thay đổi kích thích tố này xẩy ra ở tất cả các phụ nữ trong khi chỉ một số là bị trầm cảm. Do đó ảnh hưởng của di truyền cũng là một yếu tố lớn trong việc gây bệnh vậy.
2. Mang thai
Việc mang thai tự nó không trực tiếp gây ra bệnh trầm cảm. Tuy nhiên, trong thời gian mang thai, sự thay đổi của kích thích tố quá to lớn, cộng thêm với những thay đổi trong cuộc sống, việc làm và những mối liên hệ, khiến gây ra ảnh hưởng trên cảm xúc của họ và trong vài trường hợp có thể kích tác bệnh trầm cảm. Những yếu tố khác có thể là những kỳ bệnh trầm cảm khi trước, bệnh tiền kinh nguyệt, xung đột trong hôn nhân, không có sự hỗ trợ của gia đình, và việc không chắc mình muốn có thai hay không. Ngoài ra, những vấn đề liên hệ tới sự mang thai như vô sinh, hư thai, có thai ngoài ý muốn... cũng có thể đưa tới trầm cảm.
Đôi khi bệnh trầm cảm trong lúc mang thai khó được nhận ra vì có thể giống như những thay đổi thông thường khi mang thai, thí dụ như ăn uống thất thường, mệt mỏi, không ngủ được hoặc không ham muốn về tình dục.
Đôi khi bệnh trầm cảm trong lúc mang thai khó được nhận ra vì có thể giống như những thay đổi thông thường khi mang thai, thí dụ như ăn uống thất thường, mệt mỏi, không ngủ được hoặc không ham muốn về tình dục.
3. Sau khi sinh
Ai cũng nghĩ rằng sinh được một đứa con, người phụ nữ phải rất vui mừng, sung sướng. Nhưng thực ra có tới 50% các bà sau khi sinh cảm thấy buồn bã vô cớ, khó chịu, giận hờn, có thể khóc bất cứ lúc nào. Những cảm xúc này thường được gọi là “nỗi buồn con trẻ” (baby blues), là bình thường và không kéo dài lâu, chỉ 1,2 tuần. Nhưng coi chừng, nếu những cảm xúc này nặng và kéo dài, chúng sẽ đưa tới việc không thể săn sóc đứa bé, cảm thấy bồn chồn lo lắng, thấy mình thấp kém, bối rối, có ý tưởng tự tử: người này có thể đang bị “hội chứng trầm cảm sau sinh” tức post partum disorder. Bệnh này rất nguy hiểm và cần chữa bằng thuốc. Hội chứng này không phải chỉ là cảm giác bất lực không chống lại được áp lực của việc sinh con nhưng có thể là do sự thay đổi quá lớn của mực kích thích tố trong máu dẫn tới những xúc cảm kể trên.
4. Thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh
Người phụ nữ còn có thể bị trầm cảm vào khoảng thời gian chuyển tiếp qua kỳ mãn kinh, tức là thời kỳ tiền mãn kinh, vì mực kích thích tố lên xuống quá thất thường. Ngay cả trong thời mãn kinh, họ cũng dễ bị trầm cảm khi mực estrogen xuống thấp đáng kể. Đa số các bà bị những triệu chứ ng thời mãn kinh không bị trầm cảm. Tuy nhiên, đối với những bà bị mất ngủ quá lâu hay đã từng bị trầm cảm trước kia, đây là thời kỳ nguy hiểm. Những bà bị cắt tử cung và buồng trứng bị mãn kinh đột ngột có thể bị nhiều triệu chứng nặng kể cả vui buồn bất thường và trầm cảm.
Những yếu tố xã hội và văn hóa
Những áp lực của xã hội và văn hóa đè nặng lên đàn bà nhiều hơn đàn ông. Các bà thường phải gánh cả trách nhiệm gia đình lẫn xã hội. Họ lại thường bị trả lương ít, đơn thân làm chủ gia đình, bị lạm dụng tình dục và thể xác. Tất cả những yếu tố này đều có thể dẫn tới trầm cảm, nhất là nơi những người đã từng bị bệnh này.
1. Bất bình đẳng
Nói một cách tổng quát, đàn bà thường kiếm được ít tiền hơn đàn ông. Đàn bà độc thân với con nhỏ có tỉ lệ nghèo khó cao nhất nước. Địa vị thấp kém trong xã hội đưa tới những áp lực khác như thấy tương lai vô định, không được giúp đỡ từ những cơ quan xã hội và cộng đồng. Đàn bà thiểu số còn có thể bị kỳ thị. Tất cả những yếu tố này khiến người đàn bà cảm thấy mình không thể nắm quyền điều khiển cuộc đời chính mình, đưa tới cảm giác bất lực, yếu đuối và cuối cùng đưa tới trầm cảm.
2. Làm việc quá nhiều
Người đàn bà thời nay phải ra ngoài làm việc nhưng vẫn phải đảm nhiệm công việc nhà. Họ làm việc nhiều giờ hơn các ông. Những bà độc thân có thể còn phải làm 2,3 việc để có đủ tiền chi dụng. Ngoài tra, họ có thể là thế hệ kẹt giữa, phải săn sóc các con còn nhỏ lẫn cha mẹ già. Những áp lực này khiến người đàn bà cảm thấy bị tràn ngập, không có chỗ thở, đưa đến trầm cảm.
3. Bị lạm dụng tình dục và thể xác
Những người đàn bà từng bị lạm dụng tình dục lúc nhỏ thường dễ bị trầm cảm. Ngay cả những người lớn đang bị lạm dụng tình dục và thể xác cũng dễ bị chứng này.
Chữa trị
Đàn bà có những triệu chứng trầm cảm khác với đàn ông. Họ có mặc cảm tội lỗi, bồn chồn lo lắng, cảm thấy vô dụng, mất ngủ, lên cân và thèm ăn đồ ngọt. Họ cũng dễ bị một hội chứng tên “Rối loạn cảm xúc theo mùa” (Seasonal affective disorder), bị trầm cảm kinh niên hay bị đi bị lại. Họ lại dễ bị người trong gia đình dán nhãn là trầm cảm, do đó bị định bệnh này nhiều hơn.
Dù những nguyên nhân gây ra trầm cảm có thể là sinh học, xã hội, văn hóa, tâm lý..., chứng trầm cảm có thể được chữa bằng thuốc rất hiệu quả, kể cả chứng trầm cảm nặng. Hãy nói chuyện với bác sĩ của mình. Họ có thể chữa bệnh cho bạn và có thể giới thiệu bạn đến bác sĩ tâm thần.
Người bệnh có thể cảm thấy tình trạng của mình là vô vọng, đây là triệu chứng thông thường của bệnh trầm cảm. Tuy nhiên, nên biết rằn bệnh này có thể chữa được. Chữa trị đúng cách sẽ đem lại cuộc sống mới cho bạn.
Dù những nguyên nhân gây ra trầm cảm có thể là sinh học, xã hội, văn hóa, tâm lý..., chứng trầm cảm có thể được chữa bằng thuốc rất hiệu quả, kể cả chứng trầm cảm nặng. Hãy nói chuyện với bác sĩ của mình. Họ có thể chữa bệnh cho bạn và có thể giới thiệu bạn đến bác sĩ tâm thần.
Người bệnh có thể cảm thấy tình trạng của mình là vô vọng, đây là triệu chứng thông thường của bệnh trầm cảm. Tuy nhiên, nên biết rằn bệnh này có thể chữa được. Chữa trị đúng cách sẽ đem lại cuộc sống mới cho bạn.
BS Nguyễn Thị Nhuận
No comments:
Post a Comment